31.10.2019
Odsetki ustawowe za opóźnienie to rodzaj rekompensaty za każdy dzień opóźnienia w uregulowaniu powstałej należności. Ich wysokość może być określona w umowie, ale jeżeli tak się nie dzieje niezbędne do ich wyliczenia przepisy zostały zawarte w kodeksie cywilnym. Jakie są rodzaje odsetek ustawowych za opóźnienie i jak je obliczyć?
Rodzaje odsetek ustawowych za opóźnienie
Istnieje kilka rodzajów odsetek ustawowych za opóźnienie:
- odsetki kapitałowe (należne od sumy pieniężnej) – są to odsetki, które powstają już z samego tytułu korzystania z obcego kapitału (np. w przypadku zaciągnięcia kredytu, pożyczki pozabankowej, w przypadku debetu), a nie opóźnienia w spłacie danego świadczenia pieniężnego. Zgodnie z art. 359 k.c.[1] należą się one wtedy, gdy wynika to z ustawy, czynności prawnej, orzeczenia sądu lub decyzji innego właściwego organu. Ich wysokość równa jest sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego oraz 3,5 punktów procentowych, o ile nie została ona określona. Natomiast maksymalna wysokość odsetek kapitałowych w skali rocznej nie być wyższa niż dwukrotność odsetek ustawowych. Warto wiedzieć, że wysokość tych odsetek nie może być wyższa od wysokości odsetek maksymalnych – nawet, gdy z umowy wynika inaczej. W 2019 roku stopa referencyjna NBP wynosi 1,5 %, więc odsetki kapitałowe – 5 % (1,5 % + 3,5 pkt procentowych).
- odsetki za opóźnienie – są to odsetki, które naliczane są już od pierwszego dnia następującego po dniu, w którym miała nastąpić zapłata świadczenia (czyli już pierwszego dnia opóźnienia w spłacie tego świadczenia). Zgodnie z art. 481 k.c.[2] są one naliczane nawet wtedy, gdy to opóźnienie nie było szkodliwe dla wierzyciela, a dłużnik nie ponosi odpowiedzialności za powstanie tego opóźnienia. Ich wysokość równa jest sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych, o ile nie została ona określona, co w 2019 roku daje wysokość 7 % (1,5 % + 5,5 %). Maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie w skali roku nie może przekraczać dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie. Podobnie jak w przypadku odsetek kapitałowych wysokość odsetek za opóźnienie nie może być wyższa od wysokości maksymalnych odsetek za opóźnienie – nawet jeżeli umowa przewiduje wyższe stawki.
- odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych – są to odsetki przysługujące w transakcjach handlowych, które należą się za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty tego świadczenia. Dla ich powstania konieczne jest spełnienie 2 warunków: wierzyciel wywiązał się ze swojego świadczenia, za które nie otrzymał zapłaty w określonym w umowie terminie. Ich wysokość równa jest sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 8,0 punktów procentowych, o ile strony nie określiły innej wysokości tych odsetek. 2019 roku wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych wynosi 9,5 % (1,5 % + 8 pkt %). Wierzyciel ma prawo żądać od dłużnika rekompensaty, z tytułu poniesionych kosztów odzyskiwania należności, w wysokości równowartości kwoty 40 euro już od dnia nabycia uprawienia do odsetek ustawowych za opóźnienia w transakcjach handlowych. Przy transakcjach handlowych pomiędzy przedsiębiorcami zastosowanie ma ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, a nie kodeks cywilny jak w przypadku odsetek kapitałowych czy odsetek za opóźnienie.
Jak obliczyć odsetki ustawowe za opóźnienie?
Odsetki ustawowe za opóźnienie to odszkodowanie przysługujące wierzycielowi za zwłokę dłużnika w spłacie świadczenia pieniężnego. Dzięki temu, że takie odsetki istnieją, dla uzyskania właściwej rekompensaty niezbędne jest jedynie wykazanie okresu zwłoki, a nie udowodnienie swoich strat, co by było problematyczne. Wzór na obliczenie wysokości odsetek ustawowych nie jest skomplikowany. Do takich wyliczeń potrzebujemy kilku danych:
- kwoty zaległości,
- liczby dni zwłoki w uregulowaniu świadczenia,
- ustawowej wysokości stawki (aktualne dla danego roku),
- liczby dni w roku.
Wzór na odsetki ustawowe
kwota zaległości x liczba dni zwłoki x ustawowa wysokość stawki
Przykłady obliczenia odsetek ustawowych za opóźnienie
Przykład 1.
Przedsiębiorca X 3 lipca 2019 roku wystawił przedsiębiorcy Y fakturę na kwotę 5 000 zł brutto. Termin płatności danej faktury przypadał na 17 lipca 2019 roku. Przedsiębiorca Y dokonał płatności z opóźnieniem tj. 16 sierpnia 2019. Przedsiębiorca X, z tytułu opóźnienia w zapłacie, zażądał od dłużnika (przedsiębiorcy Y) zapłaty odsetek ustawowych. Jak obliczyć wysokość odsetek ustawowych, których zapłaty zażądał przedsiębiorca X?
Zgodnie z powyższym wzorem potrzebujemy danych takich jak:
[1] PODSTAWA PRAWNA
§ 1. Odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu.
§ 2. Jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych.
[2] PODSTAWA PRAWNA
§ 1. Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
§ 2. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy.
