Czym jest i jak działa IKZE?

24.02.2023

Czym jest i jak działa Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego, jakie ulgi wiążą się z tym sposobem oszczędzania na emeryturę oraz czym IKZE różni się od IKE? Wyjaśniamy wszystkie niejasności i pokazujemy, dlaczego warto zacząć oszczędzać z IKZE.

Dlaczego musisz zacząć oszczędzać na emeryturę?

Nie jest żadną tajemnicą, że od lat prognozy demograficzne dla Polski są bardzo złe. Liczba osób zamieszkujących nasz kraj i będących w wieku produkcyjnym stale spada, a do roku 2070 zmniejszyć się ma o około jedną trzecią¹. Jeżeli dodamy do tego ciągły postęp medycyny i wzrost oczekiwanej długości życia, wyjdzie nam demograficzna, coraz szybciej tykająca bomba z opóźnionym zapłonem. Bomba, która prawdopodobnie nie wybuchnie w jednym, konkretnym momencie, ale będzie rozłożonym w czasie procesem. Procesem, w którym polscy emeryci będą dostawali z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych coraz niższe emerytury, z czasem mogące okazać się niewystarczające do choćby skromnego i spokojnego życia. Dlatego właśnie konieczne jest oszczędzanie na emeryturę na własną rękę.

Poleganie tylko i wyłącznie na obowiązkowych formach odkładania pieniędzy na ten cel może mieć dla nas bowiem zgubne skutki. Warto pomyśleć o tym już dziś – nawet jeżeli do emerytury brakuje nam wiele lat. Im szybciej bowiem zaczniemy, tym więcej pieniędzy uzbieramy i tym większą emeryturę otrzymamy. Pomocne mogą być przy tym rozwiązania trzeciego, dobrowolnego filaru emerytalnego, a więc Indywidualne Konto Emerytalne (IKE) oraz, opisywane szerzej w niniejszym artykule, Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE).

Czym właściwie jest IKZE?

IKZE, czyli Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego, w myśl Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego to: „wyodrębniony zapis w rejestrze uczestników funduszu inwestycyjnego, wyodrębniony rachunek papierów wartościowych lub inny rachunek, na którym zapisywane są instrumenty finansowe, niebędące papierami wartościowymi oraz rachunek pieniężny służący do obsługi takich rachunków w podmiocie prowadzącym działalność maklerską, lub wyodrębniony rachunek w ubezpieczeniowym funduszu kapitałowym, wyodrębniony rachunek bankowy w banku, wyodrębniony rachunek IKZE w dobrowolnym funduszu emerytalnym, prowadzone na zasadach określonych ustawą, a w zakresie w niej nieuregulowanym – na zasadach określonych w przepisach właściwych dla tych rachunków i rejestrów”.

Mówiąc jednak prościej jest to po prostu forma dobrowolnego oszczędzania na emeryturę, funkcjonująca w Polsce od ponad 10 lat, a dokładniej od 1 stycznia 2012 roku. Można powiedzieć również, że IKZE jest instrumentem oszczędnościowo-inwestycyjnym, który pozwala zainteresowanym osobom fizycznym odkładać pieniądze, z przeznaczeniem ich wypłaty po osiągnięciu określonego wieku emerytalnego. Bardzo ważne jest przy tym to, że wypłaty dokonywane z IKZE, przy założeniu, że wypłacone zostaną faktycznie po osiągnięciu 65 lat i to przez okres minimum 5 lat, zwolnione są z podatku od zysków kapitałowych, czyli tzw. podatku Belki. Chociaż środki zgromadzone na IKZE można wypłacić wcześniej, to wiąże się to z podatkowymi konsekwencjami, o których więcej napiszemy w dalszej części tekstu. Najlepiej więc po środki te sięgnąć dopiero po ukończeniu 65. roku życia. Jedynym podatkiem, jakim wtedy trzeba będzie zapłacić, jest 10-procentowy podatek zryczałtowany od całej zgromadzonej kwoty.

IKZE a IKE – co różni te rozwiązania?

IKZE w dużej mierze oparte jest na rozwiązaniach znanych z funkcjonującego w Polsce jeszcze dłużej, Indywidualnego Konta Emerytalnego (IKE). Pomiędzy tymi rozwiązaniami istnieją jednak pewne różnice w zakresie regulacji dotyczących opodatkowania i limitów wpłat.

Właściwe przepisy ustanawiają bowiem dla obydwu tych rozwiązań wspomniane maksymalne limity wpłat, których można dokonać w danym roku. Limity możliwych do odliczenia wpłat na IKZE publikowane są pod koniec każdego roku w Monitorze Polskim, a zgodnie z Ustawą o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego, ich wartość ograniczona jest kolejno do: 1,2-krotności oraz 1,8-krotności (w wypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą) przeciętnego, prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok.

W 2022 roku limity możliwych do odliczenia wpłat na IKZE wyniosły kolejno: 7 106,40 zł oraz 10 659,60 zł, a w roku 2023: 8 322 zł oraz 12 483 zł. Wpłaty dokonywane na IKZE do wysokości tychże limitów, pozwolą więc na skorzystanie z ulgi podatkowej, o której dokładnie piszemy niżej.

Jeżeli chodzi natomiast o IKE, to tu limity wpłat są nieco wyższe i w 2022 roku wyniosły: 17 766 zł, a w 2023 roku: 20 805 zł.

Jednak pomimo wyższego limitu, wpłat na IKE nie można w żaden sposób odliczyć od dochodu, a co za tym idzie, skorzystać z ulgi podatkowej i obniżyć PIT za dany rok. W przypadku IKE nie ma natomiast koniecznego do zapłacenia podatku na końcu oszczędzania. Nie ma więc wtedy ani podatku Belki, ani 10-procentowego podatku zryczałtowanego od całej zgromadzonej kwoty, z którym już niestety mamy do czynienia przy IKZE.

Pieniądze na IKZE, podobnie jednak jak te na IKE, mogą być lokowane w bardzo różny sposób, w zależności od tego, jaką mamy wiedzę o instrumentach finansowych i apetyt na ryzyko: od kont oszczędnościowych, oferujących niski zysk, przez fundusze inwestycyjne o różnych klasach ryzyka i szansach na wyższe zyski, aż po rachunki maklerskie i zakupy akcji, obligacji czy ETF-ów.

Polecany artykuł do przeczytania: IKE czy IKZE? Sprawdź czym się różnią i które konto wybrać?

IKZE – ulga podatkowa

Wpłaty dokonywane na IKZE, do określonego w Ustawie o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego i wyszczególnionego wyżej limitu, mogą zostać odliczone w ramach ulgi podatkowej w podatku dochodowym od osób fizycznych. Możliwe jest odpisanie pieniędzy, oszczędzonych w danym roku na IKZE, od podstawy opodatkowania. Trzeba jednak do tego wypełnić odpowiednio właściwe zeznanie (w zależności od naszej sytuacji, np. PIT-37 lub PIT-36), dołączając do niego załącznik w postaci formularza PIT/0. O wiele prostszym sposobem jest rozliczenie online e-pit, który dostępny jest na stronie Ministerstwa Finansów. W takim przypadku wystarczy, że w części „Ulgi i odliczenia” klikniemy „Dodaj lub zmień ulgi” i podamy kwotę wpłaconych pieniędzy w części „Wpłaty na indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego (IKZE)”.

W praktyce więc jeśli np. w sytuacji, gdy pracujesz na podstawie umowy o pracę i pracodawca co miesiąc odprowadza za Ciebie zaliczki na podatek dochodowy, a Ty wpłacasz pieniądze na IKZE, możesz liczyć na to, że część z nich, które wpłaciłeś w danym roku kalendarzowym, zwróci Ci urząd skarbowy – bezpośrednio na Twoje konto. Nie są to przy tym wcale małe kwoty. Opierając się na przykładach i biorąc pod uwagę tylko miniony i bieżący rok podatkowy, ulga w PIT z tytułu oszczędzania na IKZE, przy założeniu wpłat w wysokości maksymalnej możliwej do odliczenia kwoty, wynosi kolejno:

1. Dla roku 2022 (limit w wysokości 7 106,40 zł) ulga wynosiła:
   1. 853 zł przy stawce PIT 12%,
   2. 2 274 zł przy stawce PIT 32%.
2. Dla roku 2023 (limit w wysokości 8 322 zł) ulga wynosi:
   2. 999 zł przy stawce PIT 12%,
   2. 2 663 zł przy stawce PIT 32%.

Jak widać na powyższych kwotach, ulgi w skali roku, na jakie można liczyć przy inwestowaniu w IKZE, są całkiem spore i wystarczyć mogą nawet na małe wakacje.

Warto przy tym jedynie zauważyć, że od 2022 roku ulga ta, pomimo że wciąż jest bardzo atrakcyjna, to dla części osób trochę tej atrakcyjności utraciła. Wynika to bowiem z obniżenia dolnej stawki podatku od osób fizycznych z 17 do 12 procent. Jeżeli więc jesteśmy w pierwszym progu podatkowym, urząd nie zwróci nam już 17 procent wpłat, jak to było wcześniej, a jedynie 12 procent wpłaconych w danym roku na Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego środków.

Sprawdź jak można obniżyć swój podatek PIT otwierając IKZE z funduszami inwestycyjnymi NN Investment Partners.

Dla kogo zwrot z IKZE?

Zwrot z IKZE może otrzymać każda osoba fizyczna, która ukończyła 16 lat i rozlicza się z fiskusem według skali podatkowej, podatkiem liniowym lub ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych i która w danym roku podatkowym dokonała wpłat na IKZE.

Oznacza to, że kwoty, które w danym roku zostały przez taką osobę wpłacone na Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego, mogą zostać odliczone od dochodu (jeśli osoba ta jest opodatkowana na zasadach ogólnych, czyli według skali podatkowej lub podatku liniowego) lub przychodu (jeśli osoba fizyczna opodatkowana jest ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych).

Z odliczenia z tytułu uiszczonych wpłat na IKZE skorzystać nie mogą natomiast m.in. podatnicy stosujący kartę podatkową, składający deklarację z tytułu odpłatnego zbycia nieruchomości, czy rozliczający dochody z giełdy i innych przychodów kapitałowych. Odliczenia, o których mowa dokonać można bowiem jedynie w zeznaniach: PIT-37, PIT-36, PIT-36S, PIT-36L, PIT-36LS, PIT-28, PIT-28S.

Ulga podatkowa z tytułu IKZE przysługuje zarówno osobom rozliczającym się samodzielnie, jak i wspólnie z małżonkiem, a także rodzicom samotnie wychowującym dziecko.

Należy jedynie pamiętać przy tym, że ulga ta jest ulgą indywidualną, a więc nawet jeżeli podatnik rozlicza się razem ze współmałżonkiem, nie może on części kwoty do odliczenia przekazać na rzecz drugiego małżonka i na odwrót. Każdy ze współmałżonków może jednak dokonywać wpłat na swój indywidualny rachunek IKZE i skorzystać z odliczenia do wysokości ustanowionego limitu. Przykładowo więc, przy wpłatach dokonywanych w 2023 roku aż do ustawowego limitu, małżeństwo takie będzie mogło sumarycznie skorzystać z ulgi podatkowej w wysokości aż do 5 326 zł (przy stawce PIT obydwu małżonków na poziomie 32%, każdy bowiem będzie mógł odliczyć maksymalnie po 2 663 zł).

Ulga na IKZE absolutnie nie koliduje również z korzystaniem z innych metod oszczędzania na emeryturę, takich jak Pracownicze Plany Kapitałowe, czy Indywidualne Konto Emerytalne. Wręcz przeciwnie – stanowić może do nich dobre dopełnienie. Dodatkowo z perspektywy IKZE, nie ma znaczenia, czy przychody, z których uiszczane są wpłaty, pochodzą z umowy o pracę, umowy zlecenia, umowy o dzieło, czy z własnej działalności gospodarczej. Aby więc można było skorzystać z tego rozwiązania i móc wpłacać na IKZE, wystarczy mieć ukończone już 16 lat. Małoletni przy tym ma prawo do dokonywania wpłat na IKZE tylko w roku kalendarzowym, w którym uzyskuje dochody z pracy wykonywanej na podstawie umowy o pracę. W tym zakresie są to więc takie same zasady jak w przypadku możliwości dokonywania wpłat na IKE.

Wypłata środków z IKZE

Możliwość wypłaty środków zgromadzonych na IKZE następuje w momencie:

1. osiągnięcia przez oszczędzającego 65 lat oraz pod warunkiem dokonywania wpłat na IKZE co najmniej w 5 latach kalendarzowych – na jego wniosek;
2. w przypadku śmierci oszczędzającego – na wniosek osoby uprawnionej;
3. wcześniejsza wypłata – na wniosek oszczędzającego.

Wypłata może być dokonywana zarówno w ratach, jak i jednorazowo. Wszystko uzależnione jest od tego, jaka forma zostanie podana we wniosku, złożonego przez oszczędzającego lub osoby do tego uprawnionej. Wypłata w ratach następuje jednak przez okres co najmniej 10 lat, chyba że wpłaty na IKZE były dokonywane przez mniej niż 10 lat. W takim wypadku wypłata ta może być rozłożona na okres równy okresowi, w jakim dokonywane były wpłaty.

Możliwa do zastosowania w każdym roku, w którym dokonywaliśmy wpłat na Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego, ulga podatkowa nie oznacza jednak, że przy wypłacie środków nie będziemy musieli uiścić żadnego podatku. Niestety, w przeciwieństwie do Indywidualnego Konta Emerytalnego (IKE), w przypadku IKZE, na koniec okresu oszczędzania zaistnieje konieczność uiszczenia takiej opłaty. Środki, które oszczędzimy na IKZE, podlegać będą doliczeniu do przychodu i opodatkowane zostaną 10-procentową stawką ryczałtowego podatku. Podatek ten płacony więc jest przy wypłacie środków i nie uwzględnia przy tym żadnych kosztów uzyskania przychodów.

Do powyższego trzeba jeszcze dodać informację o istniejącej możliwości wcześniejszego wypłacenie środków z IKZE. Wypłacenie jednak oszczędzonych na IKZE pieniędzy przed osiągnięciem 65 roku życia, w roku, w którym środki te zostaną przez posiadacza rachunku IKZE wycofane, będą doliczone do jego dochodu za dany rok podatkowy. Jeżeli więc sumaryczna kwota zgromadzona do tego momentu na rachunku IKZE będzie wysoka, to może się okazać, że będzie trzeba rozliczyć ją według 32-procentowej stawki z drugiego progu podatkowego. Oznacza to z kolei, że w zdecydowanej większości przypadków wcześniejsza wypłata środków z IKZE nie jest opłacalna i wiązać się będzie ze sporą opłatą.

…..

¹Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Prognoza wpływów i wydatków Funduszu Emerytalnego do 2080 roku, Departament Statystyki i Prognoz Aktualnych, Warszawa, Maj 2019 r., s.14.